EBOLA LOÀI VIRUS ĐÁNG SỢ

    Theo Tổ chức Y Tế Thế Giới WHO (17/10/2014) con số người lây nhiễm Ebola hiện nay là 9000 và đã có 4500 người chết. Tuy nhiên theo WHO cho đến cuối năm 2014 này con số 10000 ca lây nhiễm mới mỗi tuần tại Guinea, Liberia, Sierra Leone có khả năng xảy ra. 

Đây là một đại dịch. Không phải vì thế giới nghèo mà hiện tại chưa có thuốc chữa thích hợp chống lại  căn bệnh này,  căn bệnh "quái ác" từ tính chất "tinh khôn" của con Virus Ebola .

TẠI SAO EBOLA LẠI LÀ CON VIRUS  ĐÁNG KINH SỢ

  Ebola, con virus này thật sự đáng sợ vì nhiều lý do , nhưng không phải nó trực tiếp giết bạn , nó gián tiếp giết người qua việc "đánh lừa" hệ miễn dịch bệnh nhân.

  Suốt thời gian chiến đấu chống lại con virus này, phản ứng từ hệ miễn dịch của bạn đã tàn phá phần còn lại trong cơ thể bạn, mang lại sự yếu ớt cùng rò rỉ các mạch máu.

  

   Lập tức, máu và huyết tương của bạn bị dồn ra ngoài từ các lỗ chân lông hay các lỗ khác.  Bắt đầu xâm nhập vào cơ thể bệnh nhân, công việc trước tiên của loài Ebola này la` tìm cách tước hết khả năng phòng vệ của chúng ta. Làm sao chúng tước đoạt khả năng của hệ miễn dịch của bệnh nhân , đó là lý do khoa học ví von nó là con virus "thông minh"(smart) chẳng khác gì lối ví von con  HIV.

LÀM SAO NÓ VÀO ĐƯỢC CƠ THỂ CON NGƯỜI

   Ebola là chủng loại filovirus .  Filovirus là giống vi khuẩn có kiến trúc từ các dãi đơn RNA thuộc dòng Filoviridae có cách sinh sản và thể hình khác biệt ví dụ virus Ebola và virus Marburg những chủng virus gây sốt và xuất huyết các lỗ trong người thông ra ngoài (thất khiếu)

thất khiếu: 7 lỗ trong cơ thể thông ra ngoài gồm : lỗ chân lông tóc, tai, mắt, mũi, miệng, hậu môn, lỗ tiểu hay tiết niệu ,[dhl]

Những loại này thuờng gọi là RNA viruses.

Chúng ta tạm giải thích RNA là gì ?

  RNA là ribonucleic acid, hiện diện trong tế bào sống. Nhiệm vụ chính yếu là "một sứ giả" (messenger) mang "bức thư chỉ dẫn" của DNA trong nhân tế bào cho việc tổng hợp protein. RNA không mang thông tin cùng mật mã về di truyền như DNA  trong nhân tế bào. Ebola virus có hình dạng một chuỗi hạt (particles) gồm 7 loại cấu trúc của protein dài khoảng vài nm -nina mét  (phần tỷ của mét )      a met = 10^-9

   Ebola có tính chất đặc biệt, tuy là một dãi đơn RNA nhưng lại mang thông tin về di truyền (genetic information) nên tự nó lại có thêm chức năng tự sao bản (replication) để sinh sôi nảy nở thêm.

 Cấu trúc Ebola từ một chuổi hạt protein rất nhỏ làm lớp bọc ngoài cho môt dải đơn (single strand) mang chất liệu di truyền .  

    Chúng sống mạnh trong máu, nước bọt, mồ hôi, các chất nhầy cùng khi mửa của bệnh nhân.

 Chỉ một tuần lễ sau dấu hiệu sốt bệnh, trong một phần năm muỗng cà phê máu của bệnh nhân có thể có đến 10 tỷ con virus Ebola.

  Để dễ so sánh chúng ta thấy rằng trong một phần năm muỗng cà phê máu của bệnh nhân HIV chưa chữa trị chỉ chứa 50 ngàn tới 100 ngàn , hay trong máu của bệnh nhân chưa chửa trị hepatitis C (siêu gan C) chỉ có 5 triệu tới 20 triệu con thôi. Như vậy sự sinh sôi nảy nỏ của dòng Ebola rất kinh sợ.

Khi con Ebola đã có cơ hội xâm nhập vào cơ thể nạn nhân, ví dụ vết cắt hay vết trầy hay ngay cả khi người nào sờ vào mũi , miệng, ngay cả mắt những chất nhầy bám vào tay họ thế là con virus này có cơ hội hoạt động rất nhanh. Như thế nguyên nhân lây truyền thứ nhất là SỰ ĐỤNG CHẠM (touching)                                      

LÀM THẾ NÀO EBOLA GIẾT NẠN NHÂN ?

  

  Khi đã lọt vào máu nạn nhân, con virus "tinh khôn" này nhắm mục tiêu tấn công trước các tổng hợp interferon của tế bào trong cơ thể nạn nhân. Tổng hợp interferon(interfering : can thiệp) tạo ra  nhằm chống lại xâm nhập của virus với tính năng ức chế tính sao bản (sinh sôi nảy nở) loại virsus đó bằng cách báo động cho hệ thống miễn dịch (immune system) rằng đang có "kẻ địch" xâm nhập .

 Nếu ví von thì con Ebola thật "thông minh" đã tính trước đường đi nước bước như vậy rồi.

Nếu kềm hay tiêu diệt được các tổng hợp interferon đó, rõ ràng con Ebola đã phá được "cổng thành" trong việc "chinh phục" cơ thể nạn nhân. 

CON EBOLA "TINH RANH"

  

   Con Ebola sẽ "bắt cóc" tiến trình báo động trên nhằm ngăn ngừa hoạt động của hệ miễn dịch bằng cách gắn một loạt protein cồng kềnh vào các "lính báo động " tức là interferons. Khi đã cồng kềnh như thế thì các "lính báo động " không làm sao lọt vào các tế bào mà "báo"được. Hệ miễn dịch từ đó vẫn "ngủ yên" không biết "kẻ thù" đang tiến vào. Thế là Ebola tha hồ hành động !

    Giờ con Ebola mới lộ "bộ mặt hung ác" bằng cách sinh sôi nảy nở vô số trong thời gian nhanh chóng. Tiếp đến chúng tấn công cơ quan nội tạng trong người , giết hại các tế bào trong đó còn làm cho hàng loạt tế bào vỡ nát. Các phế liệu tích chứa cả virus giờ lại tuôn vào máu nạn nhân. Đến thời điểm này hệ miễn dịch trong người mới "choàng tỉnh giấc " lật đật, phản ứng nhưng đà quá trễ ! Thay vì diệt con virus tinh ranh kia, hệ tự vệ của nạn nhân lại làm "nát" nạn nhân từ bên trong ra ngoài .

  Theo Tổ Chức Y Tế LHQ-WHO- con virus Ebola có khả năng giết hại đến 70% con số nạn nhân. Hiện nay chúng ta cũng chưa đoan chắc tỷ lệ này ngang đâu khi con số bệnh nhân càng ngày càng lan nhanh trên thế giới, nhất là tại Phi châu.

  TRIỆU CHỨNG CĂN BẢN CỦA EBOLA

biểu hiện cùng triệu chứng căn bản bắt đầu trong vòng 10 ngày đầu như sau

 -sốt 
 -đau đầu dử dội 
 -các khớp và cơ bắp đau đớn 
 -chóng mặt
 -yếu hẳn đi 
Tiếp theo đó , triệu chứng càng nguy ngập hơn

 -mữa ói 
 -tiêu chảy ra cả máu 
 - mắt như máu 
 -đau bụng dữ dội 
 - gầy rọc đi 
Mắt ứa máu, gần tử vong nạn nhân xuất huyết ở lỗ chân lông, tai , mũi , hậu môn cùng ruột hay xuất huyết nội

Dịch Ebola lan như thế nào?

                                             đụng chạm là khả năng dễ lây của Ebola

  Ebola tuy khó lan nhanh như các loại cảm cúm, bởi vì nó không truyền qua không khí(airborne), đổi lại Ebola rất "chai lì " ! Tương tự với cảm , virus Ebola hay các hạt mầm bệnh này tồn tại ở thể dạng khô, như tay nắm cửa, mặt bàn tới vài giờ đồng hồ. Khác với các loài cảm những thứ tác động tới đường hô hấp trước, Ebola có thể sống khỏe trong các dạng lỏng của cơ thể như máu , nước miếng tới vài ngày ở nhiệt độ bình thuờng. Hiện nay y khoa còn khám phá nó xuất hiện trong tinh dịch bệnh nhân nam tới 3 tháng sau thời gian họ lành bệnh. Như thế, dù có lành bệnh khả năng lây lan Ebola còn qua đường sinh dục trong những tháng đầu.

  Có một điều chúng ta có thể đỡ lo người Ebola chỉ có khả năng lây bệnh khi bắt đầu tỏ rõ triệu chứng căn bệnh. Khả năng lây xảy ra khi số virus trong cơ thể bệnh nhân đã phát triển một số lượng đồ sộ .

  Ebola có tiềm năng tăng nguy cơ giết người nhanh hơn. Bằng cách nào? Theo báo cáo gần đây tại Liberia , vì virus Ebola có nhiều trong máu bệnh nhân nên khả năng lây nhiễm cho người chăm sóc cao hơn bao giờ hết. Đặc biệt ở đây, LHQ không trang bị đủ số áo quần bảo vệ cho họ nên số y tá càng ngày càng bị lây nhiễm , cạn người làm việc.

   

CHỮA TRỊ NHƯ THẾ NÀO ?

                       phương pháp tẩy uế áo quần bảo vệ tại Đức-hình ảnh quá công phu

    khi so với áo quần bảo vệ trị bệnh cúm gà [theo hinh duoi ]thì áo quần về Ebola kềnh càng gắt gao hơn nhiều

Trị Ebola rõ ràng nguy hiểm và tốn kém

   Khó mà tin rằng bất cứ ai sống sót từ Ebola, có thể phục hồi nhanh chóng. Có hai người Mỹ từng phục hồi và có hàng ngàn người từ Guinea, Liberia, hay Sierra Leone đã từng được phục hồi.

  Điều kiện đòi hỏi cách chữa và dụng cụ bảo vệ phải đầy đủ và toàn diện đó là đòi hỏi cho cơ may sống còn tới bệnh nhân. Đòi hỏi gắt gao nhất là các y sĩ và bệnh viện phải đặt bệnh nhân lâm sàng trong tình trạng chăm sóc gắt gao trong một thời gian đòi hỏi phải nghiêm ngặt. Tại Châu phi những vùng dân trí thấp có một số nơi trốn bệnh viện lại còn chống đối giết hại nhân viên y tế là một trở ngại lớn. Sự thiếu thốn nghèo khó tại đây cũng là một trở ngại quá lớn khác.

  Hoa kỳ là một nước đầy đủ mọi phương tiện nhưng cũng rất lo ngại về Ebola. Hiện nay đã có hai người Mỹ, Nancy Writebol và Dr. Kent Brantly đã chính thức rời bệnh viện Đại Học Emory tại Atlanta. Một số thuốc men trong vòng thử nghiệm cùng cách chữa trị truyền thống từng áp dụng cho hai bệnh nhân này , những người từng phục vụ cứu người tại Châu Phi.

Khái quát cách chữa trị này như sau :

    -cho các cơ quan trong người làm việc với sự liên tục đưa chất liệu lỏng vào tĩnh mạch dùng bổ sung chất lỏng trong cơ thể bị hụt trầm trọng

    -thông hơi : cho phổi bơm oxygen đi khắp người bệnh nhân

    -thuốc :giữ vững áp huyết vì áp huyết bệnh nhân đang xuống thấp một cách nguy hiểm

  Đó là cách để có cơ may sống sót . Nhưng lại quá đắt tiền

Theo số hóa đơn vừa qua tai Mỹ, giá thành nằm bệnh khoảng trên 1000 đô la cho 1 giờ đồng hồ!

                            cô y tá gốc Việt Nina Phạm người bị lây nhiễm đang phục hồi

  Đó là nguyên nhân tại các nước nghèo khổ Tây Phi người ta đa số bệnh nhân trốn về nhà và "chờ chết" !

THAY CHO LỜI KẾT 

NHỮNG CUỘC CHẠY ĐUA ĐẦY "KỊCH TÍNH" 
Khoa học đang chạy đua lên tận Sao Hỏa. Các cuộc chạy đua về kỹ thuật thông tin tân kỳ nhất cũng rầm rộ phát triển không kém đi kèm với những máy tính siêu tốc mà cách đây vài thập niên không ai ngờ tới. Về mặt quân sự , con người có những cuộc chạy đua "ngoạn mục" với những vũ khí kinh khủng nhất cùng các loại máy bay chiến đấu siêu âm tân kỳ với hỏa lực dử dội nhất.
Mỉa mai thay, con người vẫn "chạy lẹt đẹt" theo sau không bao giờ đua kịp với những con siêu vi vô cùng bé nhỏ. Từ HIV tinh ranh, các dòng FLu đa năng, và đến bây giờ là Ebola bí hiểm...Tình trạng kháng thuốc của các dòng virus từng được biết nay đã thay đổi đột biến kèm theo sự tăng thêm về con số "chủng loài" virus mới hơn.
  Ngoài hậu quả chiến tranh, thiên tai, loài người còn rơi bao nước mắt đưa tiễn người thân ra đi quá sớm vì chứng ung thư , SIDA ...vẫn hoài thuơng cảm chứng kiến bao trại phong cùi vẫn bị sống cách ly xã hội. Nay là hiểm họa của những đại dịch tiếp tục ló dạng đe dọa sự tồn vong nhân loại   Phải chăng con người đã chính thức trở tay không kịp với sự phát triển , biến thể của các dòng vi khuẩn...cho đến lúc chúng trở thành sức mạnh vạn năng ? 
  Cho đến một thời điểm xã hội loài người không cần phải chạy đua chiến tranh để tiêu diệt lẫn nhau nữa, vì đã có thế giới của siêu vi , những con vật bé nhỏ làm giùm, tiêu diệt giúp rồi. 
Nếu quả đúng , thế thì thật mỉa mai và thậm vô ích cho những cuộc chạy đua đầy kịch tính của loài người mà chúng ta từng chứng kiến hôm nay .

DHL biên soạn 
 18/10/2014